Van muggen is bekend dat ze een verscheidenheid aan ziektes overbrengen die mensen erg ziek kunnen maken. Niet alle van de bijna 3000 soorten muggen kunnen echter ziekteverwekkers overbrengen. Zelfs binnen een enkele soort zien wetenschappers dat niet alle muggen ziektes overbrengen.
Alleen vrouwelijke muggen voeden zich met bloed
Een mug wordt pas als een risico beschouwd als ze besmet kan raken een ziekteverwekker (zoals een virus) kan overbrengen tijdens bloedvoeding. Veel muggen kunnen besmet raken met een ziekteverwekker, maar niet allemaal kunnen ze de ziekteverwekker ook overdragen aan een mens of dier.
Waarom voeden muggen zich met bloed?
Een vrouwelijke mug is zo’n 3-4 dagen nadat zij geslachtsrijp is geworden klaar om voor het eerst bloed te drinken bij een mens of dier. Het bloed dat zij drinkt wordt verteerd, haar eieren ontwikkelen zich daarmee en 4-5 dagen daarna kan ze de eieren.
Nadat ze haar eieren heeft gelegd, is ze weer klaar om bloed te af te nemen bij het volgend slachtoffer. De vrouwelijke mug kan verschillende keren bloed tot zich nemen en meerdere partijen eieren leggen tijdens haar leven van ongeveer 3-4 weken. Dit hangt echter af van vele factoren, zoals het weer.
Wanneer een vrouwelijke mug haar monddelen in de huid van haar doelwit steekt om een bloedvat te vinden, spuit ze een beetje van haar speeksel in. Het speeksel verdooft het slachtoffer en fungeert ook als een antistollingsmiddel om het bloed in haar darm te houden.
Als de mug is geïnfecteerd met een virus, kan haar speeksel virusdeeltjes bevatten die ook worden uitgestoten in de bloedstroom van het slachtoffer terwijl ze bloed drinkt. De vrouwelijke mug neemt nog geen tiende van een milliliter bloed op, maar de gevolgen kunnen enorm zijn als ze tijdens die korte voeding een ziekteverwekker op heeft overgedragen.
Hebben muggen een immuunsysteem die de ziekteverwekker bestrijd?
Muggen hebben zeker een immuunsysteem dat virusinfecties bestrijdt. Als het virus de aanvankelijke afweer in de darm van de mug overleeft, moet het virus verschillende extra barrières voor infectie kunnen doorstaan voordat overdracht via speeksel kan optreden.
Het virus moet de darmcellen van de mug infecteren en daarna ontsnappen om zicht voort te planten in het lichaam van de mug. Virusdeeltjes moeten ook speekselkliercellen infecteren en eraan ontsnappen om tijdens de volgende beet naar het slachtoffer te worden overgebracht.
Als je dit zo leest, dan kun je al nagaan dat het niet erg voor de hand ligt dat een mug gemakkelijk een ziekte kan overbrengen.
Worden muggen zelf ook ziek wanneer zij een ziekte overbrengen?
Jazeker. Ook muggen kunnen zelf ziek worden tijdens het proces van het overbrengen van een virus. Wel is dat een complex iets omdat dat van veel factoren afhangt. Bijvoorbeeld om wat voor soort mug het gaat, de leeftijd, de gesteldheid enzovoorts.
Muggen gaan over het algemeen zelf niet dood aan een dergelijke ziekte. Eerder merk je verwardheid, slecht kunnen vliegen, oriëntatieverlies en meer van dergelijke symptomen.
Kunnen muggen in Nederland ziektes overbrengen?
Zoals je al gelezen hebt, is om een ziekte over te kunnen brengen heel wat nodig. Het moet om een soort mug gaan dat überhaupt in staat is om een ziekte over te brengen. Daarnaast moet de mug zelf in contact komen met een over te brengen ziekte. Ten slotte moet de ziekte bij contact met de mug en zijn slachtoffer ook daadwerkelijk worden overgebracht.
In Nederland zijn niet veel soorten muggen die überhaupt goed in staat zijn om een ziekte over te kunnen brengen. De ziekten die in Nederland door muggen overgebracht kunnen worden, zijn gering. Ten slotte is de weerstand van een gemiddeld persoon in Nederland vrij goed.
Al met al kun je zeggen dat het niet bijzonder waarschijnlijk is dat muggen in Nederland op grote schaal ziektes zullen overbrengen.
Hoe gevaarlijk zijn muggen die ziektes overbrengen
Muggen worden beschouwd als een van de gevaarlijkste wezens op de planeet vanwege hun vermogen om dodelijke ziekten te verspreiden.
De Amerikaanse Centers for Disease Control rapporteren dat de insecten wereldwijd meer dan een miljoen mensen per jaar doden alleen al door de overdracht van malaria. Voeg daarbij het aantal mensen dat ziek en gedood is door andere door muggen overgedragen ziekten zoals knokkelkoorts, gele koorts en het West-Nijlvirus en het is gemakkelijk om te zien hoe zij hun gevaarlijke reputatie hebben verdiend.
In de afgelopen jaren is het aantal infecties dramatisch gestegen en een groeiend aantal wetenschappers vreest nu dat de opwarming van de aarde zich zal vertalen in een explosieve groei van door muggen overgedragen ziekten wereldwijd.
Hieronder tref je uitleg over de meest voorkomende door muggen overgedragen ziekten. Let wel, het gaat hierbij om wereldwijd de meest overgedragen ziekten.
Zika-virus
Het Zika-virus veroorzaakt bij baby’s van zwangere vrouwen een zeldzame geboorteafwijking genaamd microcefalie – een neurologische aandoening die ertoe leidt dat baby’s worden geboren met abnormaal kleine koppen en ontwikkelingsproblemen.
Het Zika-virus wordt meestal overgedragen door de Aedes aegypti-mug, maar het kan ook seksueel worden verspreid. Aedes aegypti muggen zijn zeer agressieve muggen. De Aziatische tijgermug (Aedes albopictus), die ook in de Verenigde Staten is gevestigd, en dengue-koorts en Chikungunya overbrengt, kan mogelijk ook het Zika-virus overdragen. Dit is echter niet geheel zeker.
Er is geen vaccin, behandeling of genezing voor de ziekte en reizigers naar besmette gebieden worden aangespoord om muggenbeten te voorkomen. Zwangere vrouwen worden gewaarschuwd voor reizen naar landen waar Zika aanwezig is vanwege het risico voor hun ongeboren baby’s.
De meeste mensen die besmet zijn met Zika (80%) hebben geen symptomen of realiseren zich niet dat ze het hebben omdat de symptomen meestal mild zijn. Veelvoorkomende tekenen om op te letten zijn: lichte koorts, huiduitslag, gewrichtspijn en oogontsteking.
Malaria
Malaria wordt veroorzaakt door parasieten. Vrouwelijke Anopheles-muggen pakken de parasieten op door zich te voeden met bloed van besmette mensen of dieren. De parasieten ontwikkelen zich gedurende 10 tot 18 dagen in het lichaam van een mug en worden vervolgens doorgegeven wanneer de mug tijdens het voeden speeksel injecteert.
Eenmaal in het menselijk lichaam migreren malariaparasieten naar de lever, waar ze groeien en zich vermenigvuldigen. Uiteindelijk gaan de parasieten de bloedbaan in om zich verder te ontwikkelen in rode bloedcellen. Terwijl ze zich vermenigvuldigen en worden vrijgegeven, vernietigen ze de bloedcellen.
Dit is het stadium waarin geïnfecteerden symptomen beginnen te vertonen zoals koorts, koude rillingen, zweten, hoofdpijn en andere griepachtige aandoeningen. De infectie kan soms zelfs ernstiger reacties veroorzaken. Wanneer Malaria niet wordt behandeld, kan dit door muggen overgedragen ziekte dodelijk zijn.
West-Nijlvirus
Een virale infectie gedragen in het bloed van vogels. Culex-muggen pikken het op door zich te voeden met besmette vogels en geven het, nadat het zich door hun systemen heeft verspreid, tijdens het voeden door hun speeksel aan mensen.
Het West-Nijlvirus vermenigvuldigt zich in de menselijke bloedstroom en wordt naar de hersenen getransporteerd, waar het het centrale zenuwstelsel begint te beïnvloeden en ontsteking van hersenweefsel veroorzaakt. Als dit gebeurt, zal een persoon hoge koorts, hoofdpijn, gezwollen lymfeklieren en stijve nek krijgen.
In de meest ernstige gevallen kan de infectie leiden tot convulsies, coma en de dood. Zelfs als een ernstig besmette persoon overleeft, is er een goede kans op permanente neurologische schade.
Knokkelkoorts
Een andere infectie veroorzaakt door een van de vier virussen die veel voorkomen in tropische en subtropische klimaten. De ziekte wordt verspreid door Aedes-muggen op vrijwel dezelfde manier als West-Nijl en andere dergelijke virussen. Een mug kan ongeveer een week na het bijten van een besmette persoon knokkelkoorts overbrengen.
Terwijl het dengue-virus zich vermenigvuldigt en cellen beschadigt, begint een geïnfecteerd persoon symptomen te vertonen die vergelijkbaar zijn met andere infecties: hoge koorts, hoofdpijn, rug- en gewrichtspijn, huiduitslag en oogpijn. Als de koorts tot een week aanhoudt en wordt gevolgd door blauwe plekken en bloedingen, zijn dat symptomen van knokkelkoorts.
Het sterftecijfer van knokkelkoorts is ongeveer 5 procent. Een op de twintig geïnfecteerde mensen zullen eraan komen te overlijden.
Wereldwijd worden elk jaar ongeveer 100 miljoen mensen met knokkelkoorts besmet, vooral in Afrika en het westelijk halfrond. Gevallen van knokkelkoorts wordt geschat op honderdduizenden. Het komt zeer veel voor in Zuidoost-Azië, waar kinderen bijzonder vatbaar zijn.
Zoals de meeste virussen is er geen specifieke behandeling. Artsen bevelen paracetamol, veel vocht en rust aan voor knokkelkoorts eventueel met ziekenhuisopname.
Gele koorts
Een flavivirus, dat oorspronkelijk voorkomt bij primaten in Afrika en Zuid-Amerika, wordt net als knokkelkoorts overgedragen door Aedes-muggen, vooral Aedes aegypti, de gelekoortsmug.
Het virus vermenigvuldigt zich drie tot zes dagen in het lichaam voordat een geïnfecteerde persoon de veel voorkomende infectiesymptomen van koorts, koude rillingen, hoofdpijn en misselijkheid begint te vertonen. Er kan een korte remissie zijn voordat de ziekte terugkeert met veel ernstiger symptomen zoals neusbloedingen, bloederig braaksel en buikpijn.
Het sterftecijfer varieert van 15 tot 50 procent. Erg hoog dus.
Hoewel er geen behandeling is voor gele koorts, is het mogelijk om te worden gevaccineerd wanneer je op reis gaat naar een land waar gele koorts door muggen kan worden overgedragen.
Chikungunya
Chikungunya-koorts wordt veroorzaakt door een virus dat zich via de beet van geïnfecteerde muggen op mensen verspreidt. Net als Dengue wordt het overgedragen door Aedes-muggen, vooral Aedes aegypti (de gele koortsmug) en Aedes albopictus (de Aziatische tijgermug).
De incubatietijd is meestal 3-7 dagen en symptomen kunnen plotselinge koorts, gewrichtspijn met of zonder zwelling, koude rillingen, hoofdpijn, misselijkheid, braken, lage rugpijn en uitslag zijn.
Er is momenteel geen vaccin om Chikungunya te voorkomen. Behandeling van de ziekte omvat rust, vloeistoffen en medicijnen om de symptomen van koorts en pijn te verlichten, zoals ibuprofen, naproxen en paracetamol.
Chikungunya-koorts komt in Suriname voor, dus reizigers naar Suriname wordt aangeraden om voorzorgsmaatregelen tegen muggen die ziektes verspreiden te nemen.